Sprawa Boga-oszusta

Istnieje pewien problem filozoficzno-teologiczny, z jakim kreacjoniści młodej Ziemi muszą się borykać. Jest to sprawa "Boga-oszusta". Jeśli Wszechświat został stworzony w ciągu sześciu dosłownie rozumianych dni nie dalej niż ok. 10 000 lat temu, to wiele rzeczy stworzonych przez Boga musiało wyglądać tak, jakby posiadało jakąś historię. Kiedy Adam został stworzony, to musiał wyglądać od razu jak dojrzały mężczyzna, zdolny do chodzenia, mówienia, pracy itd. Kiedy Bóg stworzył drzewa owocowe, to od razu z owocami. Ideę tę wysunął w XIX stuleciu Philip Gosse w książce Omphalos, co po grecku znaczy "pępek" (chodzi o pępek Adama, który w tym jednym przypadku nie świadczył o urodzeniu się Adama z kobiety). Gosse w podobny sposób tłumaczył istnienie skamieniałości świadczących o wielomilionowej historii Ziemi. Jego zdaniem Bóg jedynie stworzył Ziemię tak, jakby miała ona wielomilionową historię.

Ideę Gossego odrzucono ze względów teologicznych — wymagała ona przyjęcia poglądu, że Bóg był oszustem. Dzisiejsi kreacjoniści młodej Ziemi także odrzucają ideę "Boga-oszusta", ale przyjmują słabszą wersję poglądów Gossego. Ich zdaniem skamieniałości, jako wskazujące na śmierć, nie mogą być tworem Boga, gdyż śmierć jest "zasługą" działalności szatana — Bóg nie mógł naśladować skutków działania szatana. Jednak pozory historii, nie mające nic wspólnego ze śmiercią, mogły być wytworem Boga (np. wspomniany wyżej Adam i drzewa owocowe). Co więcej, kreacjoniści młodej Ziemi uważają, że "prawdziwe stworzenie z konieczności pociąga stworzenie z 'pozorem wieku'" ^[1] Tyle, że nie jest to oszustwo, a element pochodzący z samej natury stworzenia. ^[2] Czasami pogląd taki nazywa się koncepcją dojrzałego stworzenia. ^[3] Wydaje się jednak, że i to łagodniejsze rozwiązanie jest nie do przyjęcia. Kreacjoniści młodej Ziemi zmuszeni są nadać "pozór wieku" nie tylko ludziom, zwierzętom i roślinom w pierwszych dniach po stworzeniu, ale także niebu, i to do dzisiejszego dnia. Jeśli wiek Wszechświata nie przekracza ok. 10 000 lat, to znaczy to, że od początku świata nikt nigdy nie obserwował ciał niebieskich (gwiazd, galaktyk itp.) znajdujących się dalej niż 10 000 lat świetlnych. Kreacjoniści doskonale zdają sobie z tego sprawę: ^[4]

Inną ważną sprawą jest to, że stworzony świat był "dojrzały" od swoich narodzin. (...) Cały Wszechświat miał pozór wieku od samego początku. (...) Znaczy to, że światło Słońca, Księżyca i gwiazd padało na Ziemię, gdy tylko ciała te zostały stworzone [a nie po ponad 1 sekundzie w przypadku Księżyca, 8 minutach w przypadku Słońca i co najmniej 4 latach w przypadku gwiazd — przyp. KJ]. (...) Możliwe, że te fale świetlne wędrujące w przestrzeni od ciał niebieskich do Ziemi zostały pobudzone do istnienia nawet przed samymi tymi ciałami, aby dostarczać światło przez pierwsze trzy dni. Z pewnością Bóg nie miał większych trudności przy kształtowaniu fal świetlnych niż w stwarzaniu źródeł światła, które miały w przyszłości generować te fale. ^[5]

Co Bóg stworzył, było funkcjonującą całością od samego początku — zdolne do realizowania celu, dla którego zostało stworzone. Gwiazdy, stworzone Czwartego Dnia, musiały być widoczne w tym samym czasie, aby mogły spełniać swój cel; dlatego ich światło musiało być widoczne na Ziemi od samego początku. ^[6]

Koncepcja dojrzałego stworzenia stoi przed poważnym zarzutem — niefalsyfikowalności. Można bowiem podejrzewać, że każdy fakt świadczący o starym wieku Wszechświata czy Ziemi można zneutralizować odpowiednim założeniem dotyczącym Boskiej aktywności stwórczej. Zarzut ten stosuje się do koncepcji dojrzałego stworzenia w wersji Gossego, ale nie do współcześnie głoszonych wersji tej koncepcji. Współcześni zwolennicy dojrzałego stworzenia wykluczają bowiem pewne możliwe fakty: ^[7]

Proszę zwrócić uwagę, że koncepcja ta nie sugeruje w żaden sposób, by skamieniałości były stworzone w skałach, ani że w ten sam sposób zostały stworzone jakieś inne świadectwa śmierci. To ostatnie byłoby stworzeniem nie z pozorem wieku, ale z pozorem zła, i byłoby niezgodne z Bożą naturą. ^[8]

Koncepcję dojrzałego stworzenia obalają więc dobrze potwierdzone fakty stanowiące "świadectwo śmierci" sprzed 10 000 lat. Czy takie istnieją? Skamieniałości znajdowane w warstwach geologicznych kreacjoniści młodej Ziemi przypisują ogólnoświatowemu Potopowi. Jest to zbyt obszerna sprawa, by pokusić się o dobrze udokumentowaną ocenę, w jakim stopniu udaje im się to robić. ^[9]

Jednak "świadectwa śmierci" znajdują się nie tylko w skałach, ale także na niebie. Na przykład w 1987 roku astronomowie zaobserwowali supernową, znaną dzisiaj jako 1987a. Pomiary wykazały, że gwiazda ta znajdowała się przed wybuchem w odległości 160 000 lat świetlnych. Gdyby Wszechświat był rzeczywiście młody, to obserwacje te dotyczyłyby nie rzeczywistej gwiazdy, ale jedynie stworzonych przez Boga fal światła. Ale w takim razie musimy przyjąć, że gwiazdy tej nigdy nie było, że istniało tylko stworzone przez Boga światło. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest to, że Bóg jednak jest oszustem, gdyż stworzył fale światła sugerujące istnienie i śmierć gwiazdy, której nigdy nie było. Stworzenie takich zjawisk nie wynika z natury stworzenia, jak twierdzili kreacjoniści młodej Ziemi o innych zjawiskach. ^[10] W świetle tego argumentu wydaje się być dobrze uzasadnione twierdzenie Stonera: "Sam fakt, że można obserwować odległe gwiazdy, dowodzi tego, że istnieją one od dawna". ^[11] Skoro Wszechświat wygląda na stary, to musi być stary. ^[12] Choć może się to wydawać nieprawdopodobne, perspektywę staro- i młodoziemską można uzgodnić. Dokonał tego astrofizyk ukrywający się pod pseudonimem Robert Newton, który uznał, że w Księdze Rodzaju mowa jest o czasie obserwowanym, "innymi słowy, gdyby w czwartym dniu tygodnia stworzenia na Ziemi znajdował się obserwator, to widziałby gwiazdy stwarzane tego dnia". ^[13] Zdaniem Newtona Bóg tak stwarzał kolejne regiony Wszechświata, zaczynając od najdalszych, żeby światło tam znajdujących się obiektów dotarło na Ziemię czwartego dnia stworzenia.

Próba Humphreysa

Kilka lat temu jeden z czołowych kreacjonistów młodej Ziemi spróbował uporać się z tym problemem, zachowując właściwe dla tej orientacji ramy czasowe. D. Russell Humphreys skorzystał w tej próbie z relatywistycznego pojęcia czasu:

czas nie jest ten sam wszędzie. Ogólna teoria względności Einsteina dopuszcza, by miliardy lat procesów fizycznych zachodziło w odległym Kosmosie w trakcie jednego zwykłego dnia tutaj na Ziemi, czwartego dnia stworzenia. Ten eksperymentalnie potwierdzony efekt, zwany grawitacyjną dylatacją czasu, umożliwia, by światło od gwiazd stworzonych czwartego dnia dotarło na czas do Adama i Ewy, którzy widzieli je dwa zwykłe dni później. ^[14]

Jesienią 1993 roku Humphreys przedstawił dwa artykuły, opisujące tę nową kreacjonistyczną kosmologię, na Trzeciej Międzynarodowej Konferencji Kreacjonistycznej (ICC) w Pittsburghu. Jeden z nich miał charakter biblijny, drugi przyrodniczy. ^[15] Sukcesy na tej konferencji zachęciły go do napisania książki na ten temat. ^[16] Skrytykował w niej istniejące wcześniej cztery kreacjonistyczne teorie, usiłujące rozwiązać problem widzenia odległych ciał niebieskich w młodym Wszechświecie. Dwie z nich nigdy nie były zbyt popularne i zostały niemal zapomniane. Dwie pozostałe to wspominana już teoria dojrzałego stworzenia i hipoteza Setterfielda. Pod adresem pierwszej z nich Humphreys postawił kilka zarzutów. Po pierwsze, większość zdarzeń, jakie astronomowie obserwują na niebie (np. wybuchające gwiazdy) nigdy faktycznie nie miała miejsca. Humphreys ironicznie wspomina Psalm 19:1 ("Niebiosa głoszą chwałę Boga") i mówi, że według tej teorii Bóg użyłby złudzenia, nie rzeczywistości, by ujawnić nam tę chwałę. Ponadto teoria ta nie daje żadnego wyjaśnienia dla głównych zjawisk współczesnej kosmologii: wzrostu redshiftu z odległością galaktyk oraz mikrofalowego promieniowania tła. Teoria ta nie przedstawia też żadnych przewidywań, jest więc nietestowalna, niefalsyfikowalna.

Humphreys odrzucił też hipotezę Barry'ego Setterfielda i Trevora Normana z 1986 roku, według których prędkość światła maleje z czasem tak, że w momencie stworzenia była miliony razy większa niż obecnie. ^[17] Setterfield oparł się na pomiarach prędkości światła dokonanych w ciągu ostatnich 300 lat. ^[18] Jednak późniejsze dyskusje toczone wśród samych kreacjonistów (zarówno zwolenników, jak i przeciwników hipotezy Setterfielda) wykazały, że analiza tych pomiarów była błędna. ^[19]

Tradycyjna kosmologia Big Bangu przyjmuje zasadę kopernikańską czy zasadę kosmologiczną, zgodnie z którą Wszechświat wygląda tak samo widziany z każdego miejsca. Wszechświat taki jest więc nieograniczony (choć może być skończony) i nie ma punktu centralnego. W takim Wszechświecie zegary muszą chodzić w zasadzie wszędzie jednakowo. ^[20] Tak więc wszystkie części tego rodzaju Wszechświata byłyby równie stare, miałyby miliardy lat. Jeśli jednak — twierdzi Humphreys — przyjmiemy biblijną zasadę, że materia Wszechświata ma granice oraz środek i że Ziemia znajduje się blisko tego środka Wszechświata, to idee te w połączeniu z Einsteinowską ogólną teorią względności dają drastycznie odmienny rodzaj Wszechświata, taki w którym zegary chodzą z rozmaitą prędkością w różnych miejscach. Mianowicie zegary oddalone od środka chodzą szybciej wskutek tego, że oddziałuje na nie większa wypadkowa siła grawitacyjna (więcej materii znajduje się w kierunku do środka Wszechświata, niż w kierunku przeciwnym). Obecnie grawitacyjna dylatacja czasu jest niewielka. Zegary w centrum Wszechświata chodziłyby zaledwie 2% wolniej niż zegary bardzo oddalone. Ale efekt ten był większy w przeszłości, gdyż ekspandująca materia Wszechświata zajmowała mniejszą przestrzeń. Obliczenia wykazują, twierdzi Humphreys, że gdyby w przeszłości promień Wszechświata był 50 razy mniejszy niż dzisiaj, to zegary w jego centrum obserwowane ze skrajnych odległości niemalże by stały. W ciągu jednego dnia upływającego na Ziemi można by zaobserwować procesy trwające miliardy lat w odległym Kosmosie. Zdaniem Humphreysa biblijny opis stworzenia przyjmuje ziemską skalę czasu, co znaczy, że gdy Adam i Ewa po raz pierwszy spojrzeli na Wszechświat, miał on tylko sześć zwykłych dni mierzonych zegarami ziemskimi. ^[21]

Koncepcja D. Russella Humphreysa spotkała się z zarzutami, ze zawiera poważne błędy naukowe. ^[22] Po czterech latach debata ucichła, co dało asumpt Humphreysowi do twierdzenia, iż krytycy uznali jego wyższość.

Kazimierz  Jodkowski

Przypisy

^* Prof. dr hab. Kazimierz Jodkowski, Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego, Al. Wojska Polskiego 71A, 65-762 Zielona Góra.

^[1] Morris 1963, s. 56.

^[2] Por. Morris H.M. 1963, s. 57; Whitcomb 1972 s. 32; Worrad 1977; Morris J.D. 1990.

^[3] Trevor Major argumentując na rzecz tej koncepcji, odwołuje się do cudów biblijnych. Jezus stwarzając wino w Kanie uzyskał od razu dojrzały produkt. Podobnie było z nakarmieniem 5 tysięcy (Jana 6:9-14) — ani chleb, ani ryby nie musiały przechodzić wszystkich czasochłonnych etapów powstawania i dojrzewania. Gdy Bóg zarządził "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się" (Rodz. 1:22.28), to rośliny i zwierzęta zaczęły zdaniem Majora bezpośrednio realizować ten nakaz (Rodz. 1:11.24). Major podobnie rozwiązuje analizowany dalej w głównym tekście problem światła odległych gwiazd. Por. Major 1989.

^[4] Wbrew temu, co sądzi na ten temat Richard Dawkins: "gdyby nic we wszechświecie nie miało więcej niż 6000 lat, nie można byłoby widzieć ciał niebieskich odległych od nas o ponad 6000 lat świetlnych, niewidzialna byłaby zatem Droga Mleczna ani żadna inna ze 100 miliardów galaktyk, których istnienie uznaje współczesna kosmologia" (Dawkins 1994, s. 454-455). Dawkins uważa ten argument za obalający kreacjonizm, co znaczy tylko, że nic nie słyszał o koncepcji dojrzałego stworzenia.

^[5] Morris H.M. 1974, s. 209-210.

^[6] Morris J.D. 1990.

^[7] W swojej książce Jodkowski 1998, s. 266, niesłusznie więc uznałem, że teoria dojrzałego stworzenia jest niefalsyfikowalna empirycznie.

^[8] Morris H.M. 1974, s. 210.

^[9] Wystarczy wskazać na dwie trudne sprawy, jakie zwolennicy geologii Potopu muszą rozwiązać. Po pierwsze, czy Potop był w stanie utworzyć wszystkie przypisywane mu przez kreacjonistów warstwy geologiczne i skamieniałości? (pomijam sprawę, że nie wszystkie skamieniałości mogą pochodzić z okresu Potopu, bo przecież i po nim, i przed nim też mogły się tworzyć — powstaje tu więc dodatkowy problem, gdzie więc przebiegają granice między warstwami "potopowymi" i pozostałymi?). Po drugie, współczesna nauka rozwinęła szereg metod datowania skamieniałości, np. radiometryczne, i geologowie Potopu muszą przekonująco podważyć ich wiarygodność. W obu tych sprawach istnieje obszerna kreacjonistyczna literatura.

Do pierwszego punktu por. Nevins 1971; Woodmorappe 1978; Morton 1984a; Morton 1984b; Roth 1985; Woodmorappe 1986; Roth 1988; Clark and Voss 1990; Snelling 1991; Hunter 1992; Wise 1992; Snelling 1992; Woodmorappe 1993b; Froede 1994; Snelling 1994; Julien, Lan and Berthault 1994; Austin and Wise 1994; Austin et al. 1994; Walker 1994; Davison 1995; Snelling 1996; Robinson 1996; Scheven 1996; Garton 1996; Garner 1996a; Tyler 1996; Garner 1996b; Holt 1996; Morris 1996; Oard 1996; Woodmorappe 1996; Hunter 1996; Schönknecht and Scherer 1997; Hunter 2000; Austin 2000; Froede 2000.

Do drugiego punktu ze względu na uwzględnienie blisko 500 pozycji bibliograficznych i objęcie wszystkich możliwych do utrzymania, zdaniem autora, argumentów kreacjonistycznych polecam zainteresowanemu czytelnikowi pracę Woodmorappe 1999.

 

^[10] Przedstawiony w głównym tekście argument pochodzi od Steve'a Fawla (prywatna korespondencja z 8 sierpnia 1994 r.). Kilka miesięcy po wymianie listów ze Stevem Fawlem, w pewnym tekście kreacjonistycznym natknąłem się na fragment świadczący, że przynajmniej niektórzy kreacjoniści uznają wagę tego argumentu, a więc że być może nie jest to oryginalny argument Fawla. Oto ten tekst: "Słusznie wskazuje się, że pomysł, iż Bóg stworzył światło pomiędzy gwiazdami a Ziemią, nie jest zbyt zadowalający, gdyż znaczyłoby to, że wszystko, co obserwujemy jako umiejscowione w odległości większej niż mniej więcej 10 000 lat świetlnych, jest gigantycznym oszustwem, ponieważ pokazuje nam zdarzenia, takie jak wybuchy supernowej, które nigdy nie miały miejsca" (Wieland 1994-1995, s. 39, ods. 1; Wieland 1995, s. 21; Wieland 1997, s. 315). Por. też: "światło gwiazd, które widzimy, prezentuje wyraźnie stary Wszechświat: galaktyki, które się zderzyły ze sobą, szczątki po eksplozji gwiazd itp. Zgodnie z teorią dojrzałego stworzenia Bóg z premedytacją wpisał takie fałszywe i niekonieczne znaki wskazujące w obrazie gwiazd na ich ogromny wiek" (Humphreys 1995a, s. 14; Humphreys 1997a, s. 322).

^[11] Stoner 1992, s. 55.

^[12] Por. Stoner 1992, s. 71.

^[13] Newton 2001, s. 81.

^[14] Humphreys 1995a, s. 14.

^[15] Por. Humphreys 1994a; Humphreys 1994b.

^[16] Por. Humphreys 1994c.

^[17] Por. Norman and Setterfield 1987.

^[18] Idea ta pojawiła się niezależnie od Setterfielda i na zupełnie innych podstawach także w nauce głównego nurtu. Joao Magueijo z Imperial College w Londynie oraz Andreas Albrecht z University of California at Davis twierdzą, że prędkość światła bezpośrednio po powstaniu Wszechświata mogła być większa od obecnej o czynnik 10⁷⁰. Hipoteza Magueijo i Albrechta wsparta przez Johna D. Barrowa z University of Sussex ma rywalizować z inflacyjną teorią powstania Wszechświata i masię ukazać drukiem w Physical Review D (według Farrar 1998; dziękuję prof. Ph.E. Johnsonowi za tekst tego artykułu). W nauce co jakiś czas mówi się, że stała prędkości światła może być zmienna i istnieją próby wyznaczania tej zmienności. W 2001 roku niektórzy uczeni empirycznie wyznaczyli zmienność prędkości światła w zależności od wieku Wszechświata. W przeszłości prędkość ta była większa, ale nie aż tak, by poprzeć hipotezę Setterfielda (por. Cho 2001; Glanz and Overbye 2001; Crenson 2001).

^[19] Por. np. Hayward 1985, s. 139-141; Steidl 1982; Akridge 1983; Bounds 1984; Setterfield 1984; Aardsma 1988; Humphreys 1988; Holt 1988; Brown 1988 (z artykułami Aardsmy, Humphreysa, Holta i Browna następnie polemizował Setterfield 1988); Humphreys 1989; Bowden 1989; Aardsma 1989a; Aardsma 1989b; Holt 1989; Bounds 1990; Williams 1990; Morton 1990, s. 64-65; Evered 1991a (z artykułem tym polemizował Montgomery 1991a); Evered 1991b (z artykułem tym polemizował Montgomery 1991b); Norman 1991; Montgomery 1991c; Prokhovnik and Morris 1993; Evered 1995; Chaffin 1992; Bowden 1998.

^[20] Heller zauważa na ten temat: "Istnienie czasu kosmicznego jest możliwe tylko wtedy, gdy cały Wszechświat można 'pokryć' (globalnie) jednym układem odniesienia; czas powstający z rozłożenia czasoprzestrzeni na czas i przestrzeń względem tego (globalnego) układu odniesienia jest właśnie czasem kosmicznym. Możliwość wprowadzenia takiego globalnego układu odniesienia jest raczej czymś wyjątkowym w kosmologii i wymaga szczególnie symetrycznego rozkładu materii. (...) Jeżeli rozkład materii we Wszechświecie jest wystarczająco symetryczny, to może istnieć czas kosmiczny. Okazuje się, że czas kosmiczny istnieje we wszystkich modelach izotropowych. Oczywiście, tym bardziej w modelach jednorodnych i izotropowych, czyli w modelach Friedmana-Lemaître'a [spełniających zasadę kosmologiczną — KJ]" (Heller 1982, s. 256-257).

^[21] Nieco inne, ale zmierzające w tym samym kierunku rozwiązanie i oparte na rozważaniach relatywistycznych, zaproponował Michael A. Maiuzzo, który także uważa, że "umieszczenie światła w drodze byłoby zwiedzeniem ze strony Boga, gdyż światło to implikowałoby historię, która naprawdę nie miała miejsca" (Maiuzzo 1996, s. 109).

^[22] Por. Ross 1995 (odpowiedź: Humphreys 1995b); Conner and Page 1995 (odpowiedź: Humphreys 1995c); Phillips 1997 (obrona: Sarfati 1997 oraz odpowiedź: Humphreys 1997b); Conner and Page 1998 (odpowiedź: Humphreys 1998); serię listów i odpowiedzi Humphreysa na te listy: Ross 1999 (Humphreys 1999a); Duff 1999 (Humphreys 1999b); Conner 1999 (Humphreys 1999c); Hunter 1999 (Humphreys 1999d); Pitts 2000 (pomyłkowo wydrukowany ponownie jako Pitts 2001); Conner and Page 2000 (Humphreys 2000a); Fackerell and McIntosh 2000 (Humphreys 2000b); Worraker 2001 (Humphreys 2001c). Newton 2001, s. 81, twierdzi, iż model Humphreysa może mieć fatalne problemy ilościowe i może nie udać się mu otrzymać ten stopień dylatacji czasu, jaki jest wymagany, by światło gwiazd odległych o miliardy lat od Ziemi osiągnęły ją w ciągu 6 000 lat.

Niesympatycznym rysem tych dyskusji było, że Humphreys zarzucał swoim oponentom to, że są teistycznymi ewolucjonistami i upierał się przy tym zdaniu mimo zwracaniu mu uwagi, że progresywny kreacjonizm starej Ziemi nie jest ewolucjonizmem (por. Ross 1999, s. 50 i Humphreys 1999a, s. 51). Najwyraźniej Humphreys przyjmuje bardzo wąskie rozumienie kreacjonizmu — kreacjonizm młodej Ziemi typu fiat (w sprawie różnych sensów kreacjonizmu por. moją książkę Jodkowski 1998, s. 106-108).

 

Źródło: Na Początku...listopad-grudzień 2001, nr 11-12A (148-149), s. 326-346.

Bibliografia

Aardsma 1988

Gerald E. Aardsma, Has the Speed of Light Decayed Recently?, Creation Research Society Quarterly 1988, vol. 25, s. 36-40.

Aardsma 1989a

Gerald E. Aardsma, Response to Bowden, Creation Research Society Quarterly 1989, vol. 25, s. 208-209.

Aardsma 1989b

Gerald E. Aardsma, Response to Setterfield, Creation Research Society Quarterly 1989, vol. 26, s. 30.

Akridge 1983

G.R. Akridge, Difficulties with a Changing Speed of Light, Creation Research Society Quarterly 1983, vol. 20, s. 65-66.

Austin 2000

Steven A. Austin, The Pre-Flood/Flood Boundary: Correcting Significant Misunderstandings, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 2, s. 59-63.

Austin and Wise 1994

Stephen A. Austin and Kurt P. Wise, The Pre-Flood/Flood Boundary: As Defined in Grand Canyon, Arizona and Eastern Mojave Desert, California, w: Walsh (ed.) 1994, s. 37-47.

Austin et al. 1994

Stephen A. Austin, John R. Baumgardner, D. Russell Humphreys, Andrew A. Snelling, Larry Vardiman and Kurt P. Wise, Catastrophic Plate Tectonic: A Global Flood Model of Earth History, w: Walsh (ed.) 1994, s. 609-621.

Bounds 1984

V.E. Bounds, Towards a Critical Examination of the Historical Basis of the Idea that Light Has Slowed Down, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1984, vol. 1, s. 105-107.

Bounds 1990

V.E. Bounds, Further Towards a Critical Examination of Setterfield's Hypothesis, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1990, vol. 4, s. 163-180.

Bowden 1989

Malcolm Bowden, Speed of Light — Corrected Roemer's value, Creation Research Society Quarterly 1989, vol. 26, s. 32-33.

Bowden 1998

Malcolm Bowden, Reports of the Death of Speed of Light Decay are Premature, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1998, vol. 12, No. 1, s. 48-54.

Brown 1988

Robert H. Brown, Statistical Analysis of The Atomic Constants, Light and Time, Creation Research Society Quarterly 1988, vol. 25, s. 91-95.

Chaffin 1992

Eugene F. Chaffin, A Determination of the Speed of Light in the Seventeenth Century, Creation Research Society Quarterly, December 1992, vol. 29, No. 3, s. 115-120.

Cho 2001

Adrian Cho, Light may have slowed down, NewScientist.com 15 August 01, oraz http://www.jodkowski.pl/fp/ACho.html.

Clark and Voss 1990

R.E.D. Clark and H.D. Voss, Resonance and Sedimentary Layering in the Context of a Global Flood, w: Walsh and Brooks (eds.) 1990, vol. 2, s. 53-63.

Conner 1999

Samuel R. Conner, Vistas — one more, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 56-58.

Conner and Page 1995

Samuel R. Conner and Don N. Page, Light-Travel time in Starlight and Time, Bible-Science News 1995, vol. 33, No. 7, s. 12-16.

Conner and Page 1998

Samuel R. Conner and Don N. Page, Starlight and Time is the Big Bang, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1998, vol. 12, No. 2, s. 174-194.

Conner and Page 2000

Samuel Conner & Don Page, Starlight — time and again, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 2, s. 69-73.

Crenson 2001

Matt Crenson, Light Speed May Have Changed, Associated Press, Wednesday August 15 [2001].

Davison 1995

Gordon E. Davison, The Importance of Unconformity-Bounded Sequences in Flood Stratigraphy, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1995, vol. 9, No. 2, s. 223-243.

Dawkins 1994

Richard Dawkins, Ślepy zegarmistrz czyli, jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, Biblioteka Myśli Współczesnej, PIW, Warszawa 1994.

Duff 1999

K.J. Duff, More on vistas, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 53-54.

Evered 1991a

Maurie G. Evered, Computer Analysis of the Historical Values of the Velocity of Light, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 94-96.

Evered 1991b

Maurie G. Evered, Is There Really Evidence of a Recent Decrease in c?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 99-104.

Evered 1995

Maurie G. Evered, The Velocity of Light: Constant Yesterday, Today and Tomorrow, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1995, vol. 9, No. 1, s. 102-105.

Fackerell and McIntosh 2000

E.D. Fackerell & C.B.G. McIntosh, Errors in Humphreys' cosmological model, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 2, s. 77-80.

Farrar 1998

Steve Farrar, Speed of light 'slowing down', Sunday Times (London), November 15, 1998, Sunday.

Froede 1994

Carl R. Froede, Jr., Sequence Stratigraphy and Creation Geology, Creation Research Society Quarterly 1994, vol. 31, No. 3, s. 138-147.

Froede 2000

Carl Froede Jnr., The Pre-Flood/Flood Boundary: Scholarship and Clarification, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 2, s. 63-68.

Garner 1996a

Paul Garner, Where Is the Flood/post-Flood Boundary? Implications of Dinosaur Nests in the Mesozoic, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 101-106.

Garner 1996b

Paul Garner, Continental Flood Basalts Indicate a pre-Mesozoic Flood/post-Flood Boundary, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 114-127.

Garton 1996

Michael Garton, The Pattern of Fossil Tracks in the Geological Record, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 82-100.

Glanz and Overbye 2001

James Glanz and Dennis Overbye, Cosmic Laws Like Speed of Light Might Be Changing, a Study Finds, The New York Times Aug 15, 2001.

Hayward 1985

Alan Hayward, Creation and Evolution. The Facts and the Fallacies, Triangle, London 1985.

Heller 1982

Michał Heller, Materia — geometria, w: Heller, Lubański, Ślaga (red.) 1982, s. 164-296.

Heller, Lubański, Ślaga (red.) 1982

Michał Heller, Mieczysław Lubański, Szczepan W. Ślaga (red.), Zagadnienia filozoficzne współczesnej nauki. Wstęp do filozofii przyrody, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1982.

Holt 1988

Roy D. Holt, The Speed of Light and Pulsars, Creation Research Society Quarterly 1988, vol. 25, s. 84-88.

Holt 1989

Roy D. Holt, The Norman-Setterfield Model: An Inaccurate Description of Reality, Creation Research Society Quarterly 1989, vol. 26, s. 68.

Holt 1996

Roy D. Holt, Evidence for a Late Cainozoic Flood/post-Flood Boundary, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 128-167.

Humphreys 1988

D. Russell Humphreys, Has the Speed of Light Decayed Recently?, Creation Research Society Quarterly 1988, vol. 25, s. 40-45.

Humphreys 1989

D. Russell Humphreys, Inadequate Defense of C-Decay Hypothesis, Creation Research Society Quarterly 1989, vol. 26, s. 30-31.

Humphreys 1994a

D. Russell Humphreys, A Biblical Basis for Creationist Cosmology, w: Walsh (ed.) 1994.

Humphreys 1994b

D. Russell Humphreys, Progress Toward a Young-Earth Relativistic Cosmology, w: Walsh (ed.) 1994.

Humphreys 1994c

D. Russell Humphreys, Starlight and Time: Solving the Puzzle of Distant Starlight in a Young Universe, Master Books, Colorado Springs, CO 1994.

Humphreys 1995a

D. Russell Humphreys, Seeing Distant Stars in a Young Universe: A New Creationist Cosmology, Bible-Science News May 1995, vol. 33, No. 4, s. 14-17 (tłum. polskie: Humphreys 1997a).

Humphreys 1995b

D. Russell Humphreys, An Open Letter to Hugh Ross, Bible-Science News 1995, vol. 33, No. 4, s. 21-22.

Humphreys 1995c

D. Russell Humphreys, How We Can See a Young Universe. A Reply to Conner and Page, Bible-Science News 1995, vol. 33, No. 7, s. 12, 16-19.

Humphreys 1997a

D. Russell Humphreys, Widok odległych gwiazd w młodym Wszechświecie: nowa kreacjonistyczna kosmologia, Na Początku... listopad 1997, nr 11A (95), s. 318-328.

Humphreys 1997b

D. Russell Humphreys, Timothy Tests Theistic Evolutionism, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1997, vol. 11, No. 2, s. 199-201.

Humphreys 1998

D. Russell Humphreys, New Vistas of Space-Time. Rebut the Critics, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1998, vol. 12, No. 2, s. 195-212.

Humphreys 1999a

Russell Humphreys replies, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 50-53.

Humphreys 1999b

Russell Humphreys replies, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 54-56.

Humphreys 1999c

Russell Humphreys replies, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 59-60.

Humphreys 1999d

Russell Humphreys replies, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 61-62.

Humphreys 2000a

D. Russell Humphreys, Starlight and time: a response, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 2, s. 73-76.

Humphreys 2000b

D. Russell Humphreys, Errors in Humphreys' model: Humphreys replies, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 2, s. 81.

Humphreys 2001a

D. Russell Humphreys, Seven Years of Starlight and Time, Acts & Facts August 2001, Impact #338 (tłum. polskie: Humphreys 2001b).

Humphreys 2001b

D. Russell Humphreys, Siedem lat Starlight and Time, Na Początku... listopad-grudzień 2001, nr 11-12A, s. 347-353).

Humphreys 2001c

Russell Humphreys replies, TJ 2001, vol. 15, No. 2, s. 47-48.

Hunter 1992

Max J. Hunter, Archean Rock Strata: Flood Deposits - the First Forty Days, w: Proceedings of the 1992 Twin-Cities Creation Conference, Twin-Cities Creation Science Association, Northwestern College, Genesis Institute, Roseville, Minnesota 1992, s. 153-161.

Hunter 1996

Max J. Hunter, Is the pre-Flood/Flood Boundary in the Earth's Mantle?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 3, s. 344-357.

Hunter 1999

M.J. Hunter, Starlight and time, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 60-61.

Hunter 2000

Max J. Hunter, The Pre-Flood/Flood Boundary at the Base of the Earth's Transition Zone, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 1, s. 60-74.

Jodkowski 1998

Kazimierz Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm t. 35, Wyd. UMCS, Lublin 1998.

Julien, Lan and Berthault 1994

Pierre Y. Julien, Yongqiang Lan and Guy Berthault, Experiments on Stratification of Heterogeneous Sand Mixtures, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1994, vol. 8, No. 1, s. 37-50.

Maiuzzo 1996

Michael A. Maiuzzo, It's Just a Matter of Time, Creation Research Society Quarterly 1996, vol. 33, s. 109-112.

Major 1989

Trevor Major, Which Came First — the Chicken or the Egg?, Bible-Science Newsletter October 1989, vol. 27, No. 10, s. 16.

Montgomery 1991a

Alan Montgomery, Computer Analysis of the Historical Values of the Velocity of Light — A Response, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 97-98.

Montgomery 1991b

Alan Montgomery, Is There Really Evidence of a Recent Decrease in c? — A Response, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 105-107.

Montgomery 1991c

Alan Montgomery, Statistical Analysis of the Velocity of Light and Related Data, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 113-122.

Morris H.M. 1963

Henry M. Morris, The Twilight of Evolution, Presbyterian & Reformed Publishing Co., Philadelphia 1963.

Morris H.M. 1974

Henry M. Morris, Scientific Creationism, Creation Life Publishers, San Diego, CA 1974.

Morris H.M. 1996

Henry M. Morris, The Geologic Column and the Flood of Genesis, Creation Research Society Quarterly 1996, vol. 33, No. 1, s. 49-57.

Morris J.D. 1990

John D. Morris, Did God Create With Appearance of Age?, Acts & Facts 1990, vol. 19, No. 9, Back to Genesis No. 21.

Morton 1984a

Glenn R. Morton, The Carbon Problem, Creation Research Society Quarterly 1984, vol. 20, No. 4, s. 212-219.

Morton 1984b

Glenn R. Morton, Global, Continental and Regional Sedimentation Systems and Their Implications, Creation Research Society Quarterly 1984, vol. 21, No. 1, s. 23-33.

Morton 1990

Glenn R. Morton, Changing Constants and the Cosmos, Creation Research Society Quarterly 1990, vol. 27, s. 60-67.

Nevins 1971

Stuart E. Nevins [Stephen A. Austin], Stratigraphic Evidence of the Flood, w: Patten 1971, vol. III, s. 33-65.

Newton 2001

Robert Newton, Distant Starlight and Genesis: Conventions of Time Measurement, TJ 2001, vol. 15, No. 1, s. 80-85.

Norman 1991

Trevor Norman, The Velocity of Light Decay Debate: The Mathematician's Response, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 108-112.

Norman and Setterfield 1987

Trevor Norman and Barry Setterfield, The Atomic Constants, light, and time, SRI International Invited Research Report, Menlo Park, CA 1987.

Oard 1996

Michael J. Oard, Where Is the Flood/post-Flood Boundary in the Rock Record?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 2, s. 258-278.

Patten 1971

Donald W. Patten (ed.), A Symposium on Creation, Baker Book House, Grand Rapids, Michigan 1971.

Phillips 1997

Perry G. Phillips, D. Russell Humphreys' Cosmology and the 'Timothy Test', Creation Ex Nihilo Technical Journal 1997, vol. 11, No. 2, s. 189-194.

Pitts 2000

J. Brian Pitts, Humphreys' cosmology, Creation Ex Nihilo Technical Journal 2000, vol. 14, No. 1, s. 45-46.

Pitts 2001

J. Brian Pitts, White Hole Cosmology, TJ 2001, vol. 15, No. 1, s. 60.

Prokhovnik and Morris 1993

Simon J. Prokhovnik and W. Trevor Morris, A Review of Speed of Light Measurements Since 1676, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1993, vol. 7, Part 2, s. 181-183.

Robinson 1996

Steven J. Robinson, Can Flood Geology Explain the Fossil Record?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 32-69.

Ross 1995

Hugh N. Ross, Progress towards resolution of the creation-date controversy, Facts and Faith 1995, vol. 11, No. 1, s. 12-13.

Ross 1999

Hugh Ross, Humphreys new vistas of space, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1999, vol. 13, No. 1, s. 49-50.

Roth 1985

Ariel A. Roth, Are Millions of Years Required to Produce Biogenic Sediments in the Deep Ocean?, Origins 1985, vol. 12 (1), s. 48-56.

Roth 1988

Ariel A. Roth, Those Gaps in the Sedimentary Layers, Origins 1988, vol. 15, No. 2, s. 75-92.

Sarfati 1997

Jonathan D. Sarfati, D. Russell Humphreys' Cosmology and the 'Timothy Test': A Reply, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1997, vol. 11, No. 2, s. 195-198.

Schönknecht and Scherer

Gerhard Schönknecht and Siegfried Scherer, Too Much Coal for a Young Earth?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1997, vol. 11, No. 3, s. 278-282.

Scheven 1996

Joachim Scheven, The Carboniferous Floating Forest — An Extinct pre-Flood Ecosystem, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 70-81.

Setterfield 1984

Barry Setterfield, Towards a Critical Examination of the Historical Basis of the Idea that Light Has Slowed Down — A Reply, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1984, vol. 1, s. 118-125.

Setterfield 1988

Barry Setterfield, The Atomic Constants in Light of Criticism, Creation Research Society Quarterly 1988, vol. 25, s. 190-197.

Snelling 1991

Andrew A. Snelling, Creationist Geology: Where Do the Precambrian Strata Fit?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1991, vol. 5, Part 2, s. 154-175.

Snelling 1992

Andrew A. Snelling, The Case of the 'Missing' Geologic Time, Creation Ex Nihilo 1992, vol. 14, No. 3, s. 30-35.

Snelling 1994

Andrew A. Snelling, Can Flood Geology Explain Thick Chalk Layers?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1994, vol. 8, No. 1, s. 11-15.

Snelling 1996

Andrew A. Snelling, Where Should We Place the Flood/post-Flood Boundary in the Geological Record?, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 29-31.

Steidl 1982

P.M. Steidl, The Velocity of Light and the Age of the Universe, Creation Research Society Quarterly 1982, vol. 19, s. 128-131.

Stoner 1992

Don Stoner, A New Look at an Old Earth, Schroeder Publishing Co., Paramount, CA 1992 [1985] (http://answers.org/newlook/.

Tyler 1996

David J. Tyler, A post-Flood Solution to the Chalk Problem, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 1, s. 107-113.

Walker 1994

T. Walker, A Biblical Geologic Model, w: Walsh (ed.) 1994, s. 581-592.

Walsh (ed.) 1994

R.E. Walsh (ed.), Proceedings of the Third International Conference on Creationism, Creation Science Fellowship, Pittsburgh, Pennsylvania 1994.

Walsh and Brooks (eds.) 1990

R.E. Walsh and C.L. Brooks (eds.), Proceedings of the Second International Conference on Creationism, Creation Science Fellowship, Pittsburgh, Pennsylvania 1990.

Walsh, Brooks and Crowell (eds.) 1986

R.E. Walsh, C.L. Brooks and R.S. Crowell (eds.), Proceedings of the First International Conference on Creationism, Creation Science Fellowship, Pittsburgh, Pennsylvania 1986.

Whitcomb 1972

John C. Whitcomb, The Early Earth, Evangelical Press, London 1972.

Wieland 1994-1995

Carl Wieland, Cosmic Breakthrough!, Creation Ex Nihilo December 1994 — February 1995, vol. 17, No. 1, s. 37-39, ods. 1 (przedruk: Wieland 1995; tłum. polskie: Wieland 1997).

Wieland 1995

Carl Wieland, Cosmic Breakthrough!, Bible-Science News 1995, vol. 33, No. 4, s. 20-21.

Wieland 1997

Carl Wieland, Kosmiczny przełom, Na Początku... 1997, nr 11A (95), s. 314-318.

Williams 1990

Emmett L. Williams, Variables or Constants? An Introduction, Creation Research Society Quarterly 1990, vol. 26, s. 122-129.

Wise 1992

Kurt P. Wise, Some Thoughts on the Precambrian Fossil Record, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1992, vol. 6, Part 1, s. 154-175.

Woodmorappe 1977

John Woodmorappe, A Diluvian Interpretation of Ancient Cyclic Sedimentation, Creation Research Society Quarterly 1978, vol. 14, No. 4, s. 189-208.

Woodmorappe 1986

John Woodmorappe, The antediluvian biosphere and its capability of supplying the entire fossil record, w: Walsh, Brooks and Crowell (eds.) 1986, vol. 2, s. 205-218 (przedruk. w: Woodmorappe 1993a).

Woodmorappe 1993a

John Woodmorappe, Studies in Flood Geology. A Compilation of Research Studies Supporting Creation and the Flood, Institute for Creation Research, El Cajon, California 1993 [1999].

Woodmorappe 1993b

John Woodmorappe, A Diluviological Treatise on the Stratigraphic Separation of Fossils, Creation Research Society Quarterly 1993, vol. 16, s. 133-185 (przedr. w: Woodmorappe 1993a).

Woodmorappe 1996

John Woodmorappe, Studies in Flood Geology: Clarifications Related to the 'Reality' of the Geologic Column, Creation Ex Nihilo Technical Journal 1996, vol. 10, No. 2, s. 279-290.

Woodmorappe 1999

John Woodmorappe, The Mythology of Modern Dating Methods, Institute for Creation Research [b.m.w.] 1999.

Worrad 1977

L.H. Worrad Jr., God Does Not Deceive Men, Creation Research Society Quarterly 1977, vol. 13, s. 199-201.

Worraker 2001

Bill (W.) J. Worraker, Look-back Time in Humphreys' Cosmology, TJ 2001, vol. 15, No. 2, s. 46-47.