Odgrzewane argumenty

Głośna była swego czasu sprawa mającego pochodzić z Marsa meteorytu ALH 84001, w którym jakoby odkryto skamieliny marsjańskich mikroorganizmów. Rozgorzała wtedy gorąca debata angażująca wiele znanych naukowych autorytetów, padło sporo argumentów z obu stron. Sprawę uznano za niepewną i zasugerowano, że z ostatecznymi rozstrzygnięciami w tej sprawie musimy poczekać na loty na Marsa. Nie przeszkodziło to bynajmniej naukowcom z Johnson Space Center w Houston do obwieszczenia w Proceedings of the National Academy of Sciences, że "drobniutkie kryształki magnetytu (czarna odmiana tlenku żelaza Fe₃O₄), które występują w słynnym marsjańskim meteorycie ALH 84001, musiały powstać w ciałach bakterii". ^[1] "To wystarczający dowód na to, iż istniało kiedyś życie na Marsie — uważa Kathie Thomas-Keprta, astrobiolog i jedna z autorek odkrycia". Zdziwienie budzi fakt, że ten "wystarczający dowód" był przedstawiany już wcześniej i podniesiono przeciw niemu mocne kontrargumenty. "Szybko nastąpił podział na kilka grup entuzjastów i znacznie więcej takich, które nie podzielały opinii badaczy — wspomina Alan H. Treiman z Lunar and Planetary Institute w Houston. — Od tego czasu nie zauważyłem, aby ktoś zmienił zdanie" — konkluduje Treiman. ^[2]

"W czasie, gdy członkowie zespołu McKaya miesiącami poszukiwali ziemskich bakterii będących przynajmniej świadectwem, że stworzenia, o których wspominali, mogą w ogóle istnieć [skamieniałości rzekomych bakterii znalezionych w meteorycie ALH 84001 są wielokrotnie mniejsze od ziemskich, stąd wątpliwość, czy tak małe organizmy mogą w ogóle istnieć — M.O.], ich krytycy opublikowali dziesiątki nowych prac, czyniących ich zdaniem tę teorię coraz mniej prawdopodobną w porównaniu z niebiologicznymi wyjaśnieniami zagadkowych cech meteorytu". ^[3]

Te "dziesiątki prac" czyniące coraz mniej prawdopodobną hipotezę, że w marsjańskim meteorycie rzeczywiście występują skamieliny bakterii, widać nie zraziły zwolenników tej hipotezy, aby na nowo — i to jako rozstrzygający — podnosić znany argument, że kryształki magnetytu mają być pozostałościami bakterii. Otóż zdaniem większości badaczy magnetyt we wnętrzu meteorytu powstał w procesach niebiologicznych. "Jedną z takich łamigłówek jest bliskie sąsiedztwo siarczków żelaza, drobnokrystalicznego magnetytu (postać tlenku żelaza) i ziaren węglanowych, w których miały bujnie rozwijać się marsjańskie żyjątka. Węglan jest częściowo rozpuszczony wokół tych minerałów, co wydaje się dziwne, ponieważ siarczki i magnetyt powstają równocześnie tylko w wysokim pH, gdy węglany rozpuszczają się, kiedy pH jest niskie. Zespół McKaya [zwolennicy hipotezy "marsjańskiego życia" — M.O.] podkreśla jednak, że na Ziemi są bakterie wydzielające zarówno siarczki, jak i długie łańcuchy kryształów magnetytu. Być może podobne mikroorganizmy żyły w słabym kwasie, który rozpuścił węglany" — sugerują.

Jednakże analiza przeprowadzona w zeszłym roku przez Harry'ego Y. McSweena i jego współpracowników z University of Tennessee w Knoxville wykazała, że siarczki z meteorytu ALH 84001 są zbyt bogate w ciężki izotop siarki ³⁴S, by mogły być wytworzone przez jakiekolwiek mikroorganizmy podobne do spotykanych na Ziemi. Co więcej, jak dotąd nikt nie doniósł o znalezieniu charakterystycznych łańcuchów kilkunastu lub większej liczby cząsteczek magnetytu. Natomiast McSween i inni badacze obserwowali kryształy magnetytu wyrastające wprost z innych minerałów – "pewny znak, że przynajmniej niektóre z nich uformowały się w prostych reakcjach chemicznych". ^[4] Cała sprawa podsumowana jest, że "istnieją wyjaśnienia bardziej prawdopodobne niż hipoteza dotycząca marsjańskich bakterii".

Najnowsze doniesienie najpewniej jest więc "podgrzewaniem nastrojów" przed debatą mającą zadecydować, czy za kilka lat dojdzie do skutku załogowy lot na Marsa. O coraz konkretniejszych planach takiej wyprawy donosi np. Gazeta Wyborcza pisząc, że krystalizuje się plan takiego lotu na Marsa w perspektywie 13 lat. ^[5]

Michał  Ostrowski

Przypisy

^[1] Informację o tym podała Gazeta Wyborcza w krótkiej redakcyjnej notatce pt. "Argument za istnieniem życia na Marsie", 28 luty 2001 r. nr 56 (3653), s. 12.

^[2] W. Wayt Gibbs, Czy rzeczywiście istnieje?, Świat Nauki czerwiec 1998, s. 14-15.

^[3] Tamże, s. 14.

^[4] Tamże, s. 14.

^[5] Sławomir Zagórski, Kierunek Mars, Gazeta Wyborcza 7 marca 2001, nr 56 (3660), s. 13.

Źródło: Na Początku... styczeń-marzec 2001, nr 1-3 (138-140), s. 31-33.