Ewolucja, płeć i mrówka

Może się wydać zaskakujące, że niewielka mrówka stanowi jedno z największych wyzwań dla wiary, że płeć jest wytworem ewolucji oraz przetrwania najlepiej dopasowanego, czy też — z drugiej strony — że ewolucja jest naturalnym wytworem reprodukcji płciowej. Jeden z problemów to istnienie bezpłodnych żeńskich mrówek robotnic w społeczeństwie mrówek. Sam ojciec teorii ewolucji, Karol Darwin, martwił się, że sprawa bezpłodnych mrówek robotnic może być "istotnie fatalna dla całej mojej teorii". W O powstawaniu gatunków z 1859 roku Darwin napisał: "robotnica mrówki jest owadem znacznie różniącym się od rodziców, a przy tym zupełnie bezpłodnym, tak iż nie mogła ona nigdy przenosić stopniowo nabytych modyfikacji w budowie lub w instynkcie na swe potomstwo. Powstaje więc naturalne pytanie, w jaki sposób wypadek ten da się pogodzić z teorią doboru naturalnego?" ^[1]

I na tym właśnie polega problem: Te wysoce wyspecjalizowane robotnice różnią się bardzo od swojej matki, ojca, a nawet od siebie wzajemnie. Darwin zauważył, że istnieje "zadziwiający zakres różnic pomiędzy płodnymi a bezpłodnymi samicami jednego gatunku". ^[2] A więc można zakładać, że wyspecjalizowały się one przez ewolucję i dobór naturalny w ciągu milionów lat. Ale one są bezpłodne! Więc nie mogły ewoluować, przekazując swoje cechy potomstwu.

Ale może królowa mrówek, matka bezpłodnych robotnic, jest źródłem ich "ewolucji"? Współcześni ewolucjoniści spekulują, że być może szczęśliwe mutacje lub płciowe rekombinacje w genach królowych mrówek spowodowały powstanie niewiarygodnej różnorodności wysoce przystosowanych robotnic, jakie obecnie znajdują się w koloniach mrówek. Ostatecznie, inaczej niż robotnice, królowe mrówek są organizmami płciowymi. Dlatego według teorii ewolucji można oczekiwać, że będą one łatwiej ewoluować, wprowadzając szeroką różnorodność nowości w swoim potomstwie.

Świadectwo empiryczne jednak po prostu nie popiera takiej spekulacji. Skamieniałe samce, samice i robotnice mrówek, pochodzące według standardów ewolucjonistycznych sprzed 70 milionów lat, są najwyraźniej praktycznie rzecz biorąc identyczne z obecnie żyjącymi gatunkami! Królowe mrówek są wynikiem aktywności płciowej. Jednak tajemnicą jest, że płeć, zakładane źródło wielkiej ewolucyjnej różnorodności i zmiany, wyraźnie nie podlegała żadnym istotnym zmianom od czasów, w których żyły skamieniałe mrówki. Płeć czy nie płeć, świadectwo empiryczne mówi, że przez wszystkie te zakładane miliony lat mrówki nie ewoluowały.

Z pewnością niewielka mrówka stanowi wielkie wyzwanie dla darwinowskich pojęć ewolucji.

Mark  Stewart

Przypisy

^[1] (Ods. tłum.) Karol Darwin, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego czyli o utrzymaniu się doskonalszych ras w walce o byt, w: tenże, Dzieła wybrane, tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959, s. 277.

^[2] (Ods. tłum.) Tamże, s. 279.

Źródło: Na Początku...maj-czerwiec 2000, nr 5-6 (129-130), s. 154-156. (Mark Stewart, Evolution, Sex and the Ant; tekst nadesłany do redakcji Na Początku... Z języka angielskiego tłumaczył Mieczysław Pajewski)