Jak obiektywni są naukowcy?

Czy naukowcy potrafią być zawsze obiektywni? Czy zawsze interpretują dane empiryczne z otwartym umysłem? Kiedyś doświadczyłem bezpośrednio, jak wierzenia naukowca wpływają na sposób, w jaki patrzy on na dane empiryczne.

Będąc studentem geologii na uniwersytecie, miałem zidentyfikować pewną skamieniałość. Po zajrzeniu do podręcznika pt. Atlas of Invertebrate Macrofossils, ^[1] zidentyfikowałem ją wstępnie jako belemnit ^[2] z rodzaju Hibolites. Paleontologia jednakże nie była moją specjalnością, dlatego też zwróciłem się po radę do pewnego eksperta.

Wybór mój, rzecz jasna, padł na paleontologa-badacza, z jednego z głównych uniwersytetów znajdujących się w naszym stanie.

Człowiek ten zawsze był dla mnie taki pomocny, chociaż wobec mojego stanowiska co do "młodej Ziemi" pozostawał niewzruszony. Przez ponad 30 lat pisał szeroko na temat paleontologii, a obecnie był jedynym wykładowcą w tej dziedzinie na tamtym uniwersytecie.

Chciałem się upewnić, że nie zidentyfikowałem niewłaściwie tej skamieniałości, a poza tym chciałem być dokładniejszy w swojej klasyfikacji.

Pokazałem naukowcowi belemnit i wytłumaczyłem, że znaleziono go w pobliżu Warwick w Anglii. (Teraz myślę, że chyba nie wyjaśniłem dobrze, że belemnit pochodził z Anglii, gdyż miasto o nazwie Warwick znajdowało się także w stanie Queensland w Australii.)

On obejrzał ostrożnie okaz używając przy tym ręcznej lupy.

— Nie, to nie jest belemnit — zawyrokował — to jest żelazna konkrecja (agregat mineralny).

Byłem zdumiony. Dla mnie to wyglądało jak belemnit, no ale przecież to on był ekspertem.

— Żelazne konkrecje potrafią dokonywać zabawnych rzeczy — wyjaśnił. — Ludzie, którzy nie mają doświadczenia w tej dziedzinie, mogą dać się łatwo zwieść.

No cóż, on był ekspertem, nie ja, więc niechętnie przyjąłem jego ocenę. Rozmawialiśmy jeszcze przez chwilę. Pokazałem mu diagramy z Atlasu, które wyglądały tak jak ten mój okaz, a następnie ponownie wspomniałem o Warwick w Anglii.

— Anglia! — wykrzyknął — A, to przyjrzę się temu jeszcze raz. — Po raz drugi bardzo uważnie zaczął oglądać okaz.

— No tak, to jest belemnit. Kiedy przypatrzysz mu się uważnie, to dostrzeżesz, w jaki sposób jest uformowany tu przy końcach. Myślałem, że mówiłeś o Warwick, które znajduje się w Queensland. Rzeczywiście, to jest bardzo ładny okaz. Zachowały się niektóre z tych znaków znajdujących się na osłonie.

Mieliśmy do czynienia z pomyłką, gdyż naukowiec znał geologię okolic Warwick znajdującego się w Queensland. Nie uważał on, że belemnity mogłyby pochodzić z tamtej okolicy, ponieważ tamtejsza warstwa geologiczna miałaby zły "wiek". Jego wiedza geologiczna była bez zarzutu, ale niewłaściwa była identyfikacja skamieniałości ujawniając, w jaki sposób system wieków geologicznych może sam się wzmacniać.

Można znaleźć jakieś skamieniałości w "złym miejscu", ale niekoniecznie trzeba je uznawać za takie właśnie.

Rozmawialiśmy jeszcze przez jakiś czas. Podziękowałem mu za pomoc. Jednak nie podejrzewam nawet, aby domyślał się, jakiego zdumiewającego pokazu mi udzielił, jak to posiadane przezeń wcześniejsze koncepcje wpływają na uprawianie nauki. Nawet dokładne obserwacje pod lupą trzymanego w rękach okazu mogą zostać błędnie zinterpretowane, jeśli nie pasują do posiadanych wcześniejszych koncepcji. A te koncepcje łączą się mocno ze światopoglądem.

Oto dlaczego kreacjonistom nie wolno ustępować, gdy zaczną się pojawiać jakieś niezgodności. Wskazują one po prostu, że mamy "kopać głębiej".

Nie powinniśmy wykluczać też i tej możliwości, że same dane empiryczne zostały źle zarejestrowane w rezultacie ciśnienia ze strony ewolucjonistycznych prekoncepcji.

Tas  Walker

Przypisy

^[1] J.W. Murray (ed.), Atlas of Invertebrate Macrofossils, Longman, Essex 1985.

^[2] Wymarły organizm podobny do kałamarnicy. Zwykle fosylizacji ulega tylko rostrum (jedna część z dwuczęściowego wewnętrznego szkieletu).

Źródło: Na Początku..., marzec-kwiecień 2000, nr 3-4 (127-128), s. 74-76.

Tas Walker, How objective are scientists?, Creation Ex Nihilo December 1999 - February 2000, vol. 22, No. 1, s. 6; za zgodą Redakcji z jęz. ang. tłumaczyła Katarzyna Gieremek.